Circuleert jouw werk op een online platform zoals Instagram of YouTube zonder dat je daar toestemming voor hebt gegeven? De regels rond auteursrechten werden aangepast om het eenvoudiger te maken voor auteurs en uitvoerende kunstenaars om hiertegen op te treden.

Wat verandert er concreet?

Vroeger was er veel discussie rond dit onderwerp. Hun gebruikers uploadden of deelden vaak beschermd werk zonder dat ze daarvoor de toestemming hadden en de platformen namen niet (altijd) verantwoordelijkheid voor dit gedrag. Nu krijgen de platformen meer verantwoordelijkheid. De nieuwe regels verduidelijken dat ze zich niet mogen verstoppen achter het gedrag van hun gebruikers. De regels houden er wel rekening mee dat het niet de platformen, maar de gebruikers zijn die de content uploaden.

We geven een overzicht van de belangrijkste aanpassingen:

  • Rechtstreekse vergoedingsplicht voor online platformen

De Belgische wet voorziet voortaan een vergoedingsverplichting voor bepaalde online platformen. Dat betekent dat deze een vergoeding moeten betalen aan auteurs of uitvoerend kunstenaars wanneer een beschermd werk op het platform gedeeld, gebruikt of afgespeeld wordt door een van hun gebruikers. Platformen die aan deze verplichting zijn onderworpen:

  1. Online content-sharing platformen* (bv. TikTok, Instagram, Facebook, YouTube, Twitch …)
  2. Commerciële streamingplatformen die via een abonnementsformule geluids- en audiovisuele werken aanbieden (bv. Spotify, Netflix, Apple Music, Disney+ …)

* De wet gebruikt de term ‘aanbieders van onlinediensten voor het delen van content’. Dit zijn platformen waarop gebruikers content uploaden en delen.

Het recht op deze vergoeding is onvervreemdbaar, je kan dit dus niet contractueel overdragen aan iemand anders (bv. een label, producent of uitgever). De verplichting is in een Belgische wet verankerd en dus hier van toepassing: als bijvoorbeeld een gebruiker in België jouw nummer afspeelt op Spotify, dan heb je recht op een vergoeding. Dat is echter niet zomaar het geval voor het gebruik van je werk in het buitenland. Er zijn nog enkele andere landen waar een gelijkaardige vergoedingsplicht geldt (bv. Spanje en Duitsland), maar vandaag is dit eerder de uitzondering.

Info

Wil je als auteur of uitvoerend kunstenaar aanspraak maken op deze vergoeding? Dan moet je lid worden van een collectieve beheersvennootschap. Zij hebben het recht om die vergoedingen te innen en onderhandelen met de platformen om concrete voorwaarden en het bedrag van de vergoeding vast te leggen.




 

  • Toestemming is noodzakelijk voor beschermd werk dat op online content-sharing platformen circuleert

De regels bepalen nu concreet dat de platformen toestemming moeten hebben wanneer beschermd werk op hun platformen wordt geüpload of gedeeld. Aan wie moet het platform toestemming vragen? Dat is niet altijd aan de auteur of uitvoerende kunstenaar, maar hangt af van wie de auteurs- en naburige rechten bezit. Mogelijk ook labels of producers. Je leest daarover hier meer.

De wijze en vorm waarop het platform die toestemming verkrijgt, is niet uitdrukkelijk voorgeschreven. Je kan bv. automatisch of impliciet toestemming geven doordat je je eigen creaties op een platform uploadt. Je kan ook toestemming verlenen in ruil voor bepaalde promotiediensten of gratis toestemming verlenen via een Creative Commons-licentie. Lees goed de algemene voorwaarden van het platform voordat je content uploadt: zo weet je waartoe je je toestemming impliciet gegeven hebt.

De toestemming die je aan het platform verleent, moet ook het gedrag van de gebruikers dekken, zolang die gebruikers je werk niet commercieel of met een winstoogmerk gebruiken of er geen belangrijke inkomsten mee ontvangen. Gebruikers die content gebruiken voor commerciële doeleinden hebben dus nog steeds afzonderlijke toestemming nodig.

Voorbeeld

Een home video met achtergrondmuziek of een tutorial met muziek en beeldmateriaal die slechts beperkte reclame-inkomsten opbrengt, zullen gedekt zijn door de algemene toestemming die aan het platform gegeven werd. Een professionele streamer die muziek afspeelt zal niet onder die toestemming vallen en dus zelf een licentie moeten krijgen.

Als je toestemming hebt gegeven aan de gebruiker, dan moet het platform niet nog afzonderlijk toestemming gaan krijgen voor dat gebruik. Maar dit toon je best goed aan om te vermijden dat het ergens in een automatische filter blijft hangen. Ook als rechthebbende heb je er dus belang bij transparant te communiceren en duidelijk te maken wat onder die toestemming valt: mag enkel de gebruiker dit uploaden, zonder dat het verder gedeeld mag worden? Of gaat de toestemming verder?
Er is geen verplichting voor de platformen en evenmin voor de rechthebbenden, om toestemming te krijgen of te geven. Als je dus niet wilt dat je werk op een bepaald platform geüpload en gedeeld wordt, dan kan je daartoe niet verplicht worden.

  • Platformen moeten maatregelen nemen om te voorkomen dat content zonder toestemming circuleert of om content te verwijderen

De platformen moeten zelf niet actief inbreuken gaan opsporen of een algemeen toezicht organiseren, maar moeten wel een kader creëren waarbinnen je als auteur of uitvoerende kunstenaar melding kan maken van inbreuken en verzoeken kan indienen om deze te voorkomen en/of content te verwijderen. Als ze hun verplichtingen niet nakomen, dan kan je de platformen rechtstreeks aanspreken en bv. een schadeclaim tegen hen indienen. Als blijkt dat content circuleert op een platform zonder dat daar toestemming voor werd gegeven, dan lopen de platformen het risico daarvoor aansprakelijk te zijn. Een platform ontsnapt aan die verantwoordelijkheid als het kan aantonen dat het de volgende voorwaarden heeft nageleefd:

Eerste voorwaarde: naar beste vermogen ingespannen om toestemming te krijgen

Dit moet je concreet beoordelen, in functie van de grootte en het bereik van het platform. Maar deze voorwaarde houdt minstens in dat het platform kan aantonen dat het proactief en snel contact heeft opgenomen met rechthebbenden die eenvoudig te identificeren en te vinden zijn. Denk hierbij aan collectieve beheersvennootschappen of andere spelers die een grote groep werken vertegenwoordigen. Van grotere platforms worden meer inspanningen verwacht dan van kleinere platforms met een beperkt of nationaal publiek. Voor die laatste categorie zal het al sneller volstaan om contact op te nemen met nationale spelers.

Om aan deze voorwaarde te voldoen, moeten beide partijen zich te goeder trouw gedragen: ze moeten redelijke inspanningen verrichten om een eerlijke licentieovereenkomst te sluiten. Als je als tegenpartij weigert te onderhandelen of een redelijk aanbod van een platform hebt afgewezen, dan kan je het platform niet verwijten dat het deze voorwaarde niet heeft nageleefd. Omgekeerd echter, als je als rechthebbende een redelijk voorstel van een licentie doet aan dat platform en dat platform heeft geweigerd daarop in te gaan, dan kan je later stappen tegen dat platform nemen als blijkt dat je werk daar toch op circuleert. In dat geval heeft het platform niet aan deze voorwaarde voldaan.

Tweede voorwaarde: het platform heeft alles in het werk gesteld om te zorgen dat bepaalde content niet beschikbaar is

De tweede voorwaarde betekent dat platformen moeten voorkomen dat content beschikbaar is. Hiervoor moet de rechtenhouder wel op voorhand voldoende en passende informatie en instructies verstrekken. Als rechthebbende moet je dus zelf stappen ondernemen en correcte en nauwkeurige informatie aanleveren om een platform in staat te stellen te voorkomen dat content wordt geüpload en gedeeld. 
Welke informatie moet je daarvoor aanleveren? Dat hangt af van platform tot platform en de technologie die ze gebruiken om content te herkennen. Er wordt geen specifieke technologie voorgeschreven, dat mogen de platformen zelf kiezen. Veel platformen werken vandaag met herkenningssoftware op basis van de ‘vingerafdruk’ van een werk. In dat geval moet jij minstens de ‘vingerafdruk’ van je werk delen met het platform. Je moet ook steeds kunnen aantonen dat jij de eigenaar bent van de auteurs- of naburige rechten verbonden aan de content. Platformen hebben belang bij een toegankelijk systeem waarin dit soort verzoeken eenvoudig kunnen ingediend worden.

Derde voorwaarde: verwijdering van content na ontvangst van een melding

In tegenstelling tot de twee eerdere voorwaarden is deze voorwaarde reactief. Als een rechthebbende een goed onderbouwde melding maakt van een werk dat zonder de nodige toestemming circuleert op het platform, dan moet het platform dat werk verwijderen en maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat toekomstige uploads voorkomen worden. Als je een dergelijke melding indient, dan moet je ervoor zorgen dat die voldoende nauwkeurig en goed onderbouwd is en het platform in staat stelt zorgvuldig en gemotiveerd een beslissing te nemen om al dan niet op te treden. In de melding moet je uitleggen waar je de content hebt gezien en waarom er hier sprake is van een inbreuk op je rechten. Een platform mag immers niet te lichtzinnig content blokkeren (zie hieronder).

Voor platformen is het vooral belangrijk om te zorgen dat er mechanismen voorzien worden die rechthebbenden toelaten om gemakkelijk zo’n melding in te dienen en op basis daarvan stappen te nemen. Een gemakkelijk toegankelijk klachtensysteem met duidelijke aanduiding van de informatie die je als platform nodig hebt, is dus essentieel. Als content geblokkeerd of verwijderd wordt, dan moet de gebruiker daarover geïnformeerd worden en moet die ook de kans krijgen om zich hiertegen te verzetten.

  • Nieuwe, kleinere platformen zijn onderworpen aan een lichtere set regels

Nieuwe platformen die minder dan drie jaar actief zijn in de EU en een jaaromzet hebben van minder dan 10 miljoen euro moeten een lichter regime respecteren. Zij zijn vrijgesteld van de hierboven besproken tweede voorwaarde. Aan de eerste en derde voorwaarde zijn ze wel onderworpen. De concrete voorwaarden hangen af van het aantal unieke maandelijkse bezoekers die ze hebben (gemiddeld aantal maandelijkse unieke bezoekers, berekend op basis van het vorige jaar):
< dan 5 miljoen unieke bezoekers: dan moet het platform alles in het werk stellen om toestemming te krijgen en voldoen aan de derde voorwaarde van ‘kennisgeving en verwijdering’, maar moet het geen verdere maatregelen nemen om nieuwe uploads van die verwijderde content te voorkomen (‘blijvende verwijdering’).
> 5 miljoen unieke bezoekers: dan moet het wel die derde voorwaarde ook de nodige stappen nemen om blijvende verwijdering te garanderen.

Het achterliggende idee hier is dat van nieuwe, kleinere platformen niet verwacht wordt dat ze investeren in dure technologieën die proactief vermijden dat content zonder toestemming gedeeld wordt.

Hoe gaat dit in zijn werk?

De principes zijn nu wel wettelijk verankerd, maar wat betekent dit concreet? Dat is helaas nog niet duidelijk. Het is nu aan de platformen om die mechanismes te implementeren. Automatische filters zullen een belangrijke rol gaan spelen. Er werd al vaker de vrees geuit dat die tot een culturele verarming kunnen leiden.

Waarschijnlijk zullen er klachten volgen over content die volgens gebruikers onterecht geblokkeerd werd. Of omgekeerd: content die volgens rechthebbenden geblokkeerd moet worden, maar waartegen het platform geen stappen heeft ondernomen. Belangrijk is alleszins dat de regels uitdrukkelijk bepalen dat de systemen niet te zomaar mogen leiden tot de blokkering van content die rechtmatig gebruikt wordt. Dat betekent dat content niet geblokkeerd mag worden als een gebruiker:

  • Toestemming heeft gekregen van de rechthebbende of zelf de rechthebbende van die content is.
  • Zich kan beroepen op een geldige uitzondering (daarover lees je hier meer).
  • Het werk niet of niet meer beschermd is door het auteursrecht.

Een platform mag content pas automatisch blokkeren wanneer die zeer duidelijk een inbreuk op het auteursrecht uitmaakt. Als de inbreuk daarentegen niet zo duidelijk vaststaat, dan mag men het niet zomaar blokkeren. In dat geval komt het in principe online en kan de rechthebbende zich daar achteraf tegen verzetten.

Wanneer is dan sprake van een kennelijke inbreuk?

Dat is in principe het geval als er een exacte overeenstemming is van een volledig of een groot deel van een werk. Als het slechts gedeeltelijk overeenkomt, dan is het waarschijnlijk geen kennelijke inbreuk. Dan moet die content concreet geanalyseerd worden en mag het niet automatisch geblokkeerd worden. Voorbeelden van content die geen kennelijke inbreuk plegen zijn memes, collages of een film die verschillende korte fragmenten gebruikt. Die moeten in detail geanalyseerd worden omdat die mogelijk onder een uitzondering vallen, zoals het recht op parodie of het citaatrecht.

Als rechthebbende kan je ook concrete instructies geven. Je kan uitdrukkelijk bepaalde tolerantiemarges toelaten (bv. toestaan dat korte fragmenten van maximaal 10 seconden worden gedeeld). Content waarvoor je als rechthebbende geen blokkeringsinstructie hebt gegeven, mag ook niet automatisch geblokkeerd worden.

Zowel platformen als rechthebbenden hebben belang bij een goede samenwerking en transparante communicatie. Maar je leest het al: er is veel voer voor discussie en het zal nog even duren voordat er een heel concreet zicht is op wat wel en niet aanvaardbaar is.

Niet alle platformen!

Niet alle platformen zijn onderworpen: niet-commerciële platformen zijn niet gevat, maar ook platformen waar je betaalt voor de aankoop of de huur van een audiovisueel werk vallen hier niet onder. Platformen zijn enkel gevat wanneer zij een winstoogmerk hebben en wanneer content-sharing een belangrijk onderdeel van hun businessmodel is (bv. door reclame naast de geüploade content te plaatsen en daaraan te verdienen).

Online encyclopedieën of onderwijs- of wetenschappelijke gegevensbanken zonder winstoogmerk zijn niet gevat. Ook opensource platformen, online marktplaatsen (bv. Amazon, Bol, Coolblue…), clouddiensten voor opslag van data of content voor eigen gebruik en telecomproviders vallen niet onder deze verplichting. Voor startende platformen met een beperkter aantal gebruikers geldt een lichter regime (zie hieronder).

1