Auteursrechten worden veelvuldig verhandeld en overgedragen. 

Heb je een boek geschreven en heeft een uitgever interesse om dit te publiceren en te verkopen? Dan moet je die uitgever contractueel dat recht geven, door een licentie of een overdracht van je auteursrechten. Om de onderhandelingspositie van de auteur te verstevigen dienen deze contracten of overeenkomsten aan enkele voorwaarden en beginselen te voldoen: 

  • Schriftelijk bewijs 
  • Interpretatie in het voordeel van de auteur 
  • Specificatieplicht 
  • Exploitatieplicht 
  • Nog onbekende exploitatievormen 
  • Toekomstige werken 
  • Bijkomende verplichtingen voor exclusieve exploitatiecontracten

De wetgever heeft ook enkele specifieke regels in het leven geroepen die minder strikt zijn. Zo is er een soort van ‘light regime’ in de verhouding werkgever-werknemer en voor mensen met een ambtenarenstatuut en in de relatie tussen een auteur en diens opdrachtgever als die opdrachtgever actief is in een niet-culturele sector of in de reclamewereld.  

De basisbeginselen

Schriftelijk bewijs 

Een opdrachtgever heeft er belang bij om afspraken schriftelijk vast te leggen. De auteurswet zegt dat ten aanzien van de auteur een contract schriftelijk dient te worden bewezen. Indien de auteur betwist dat hij een bepaald recht zou hebben overgedragen, zal de tegenpartij (bv. een uitgever, producent of andere exploitant) het schriftelijke bewijs van die overdracht moeten kunnen voorleggen.

Opgelet: het schriftelijke karakter van het contract is slechts een bewijsregel en geen vormvereiste. Dat wil zeggen dat het ontbreken van een contract niet zomaar betekent dat de overdracht van rechten niet zou zijn gebeurd, maar wel dat je als tegenpartij moet kunnen aantonen dat je dat recht hebt als de uitvoerend kunstenaar dat zou betwisten. Je kan dat op verschillende manieren aantonen, dat hoeft niet enkel in een standaard contract te staan: heb je bv. een factuur betaald voor de overdracht van rechten of staat er een overdrachtsregeling in de algemene voorwaarden? Ook dat kan volstaan. 

Interpretatie in het voordeel van de auteur 

Je beschrijft je afspraken en de omvang van de overgedragen rechten best zo duidelijk mogelijk in een contract. In geval van twijfel of onduidelijke clausules zal de overeenkomst immers in het voordeel van de auteur en in het nadeel van de exploitant geïnterpreteerd worden. 

Specificatieplicht 

Per exploitatiewijze moeten volgende elementen uitdrukkelijk worden bepaald in het contract: 

  • de vergoeding 
  • de reikwijdte 
  • de duur 

De exploitatiewijze moet je aan de hand van de concrete vermogensrechten definiëren: dit is het recht om het werk op bepaalde, concreet beschreven manieren te exploiteren. Geef je het recht om een bepaald werk te reproduceren en/of het recht om die publiek te gaan meedelen? Zijn er bepaalde specifieke vormen van reproductie die niet toegelaten zijn? Per exploitatiewijze moet je dus de beschreven voorwaarden verduidelijken. Dit kan je zelf zo concreet maken als je wil: geef je aan je uitgever het recht om een manuscript te reproduceren in romanvorm? En het recht om dat boek te vertalen en uit te geven in andere talen? Geef je de toelating om een illustratie te gebruiken voor merchandising? Heeft jouw label de toelating om jouw muziek in een reclamespot te gebruiken? Geef je aan je producer het recht om een filmopname te bewerken en vervolgens uit te brengen op sociale media? Geef je als schilder het recht om een schilderij digitaal te reproduceren? Geef je als theatermaker het recht om je script of scenario te herwerken tot een film? 

Het principe hierbij is dus dat wat niet bepaald is, dus niet zomaar werd overgedragen. Als je de toelating hebt gegeven aan een uitgever om een boek uit te brengen, betekent dat dus niet zomaar dat die dat boek ook zomaar op het internet mag plaatsen. 

Toch heb je er als auteur of uitvoerend kunstenaar ook belang bij om die afspraken zo goed mogelijk vast te leggen, vooral als je iets uitdrukkelijk niet wil toelaten. We zien in de praktijk immers vaak dat de overdracht toch zo ruim mogelijk geformuleerd wordt om zoveel mogelijk van die exploitatiewijzen te dekken. Dit kan aanleiding geven tot discussies of interpretatieproblemen. Door uitdrukkelijk te bepalen wat niet toegelaten is, vermijd je discussie daarover. 

Duur en reikwijdte 

Het contract moet ook bepalen hoelang en voor welk gebied de rechten worden overgedragen. Is dit voor een periode van 5 jaar, 10 jaar of voor een periode van de volledige beschermingstermijn van het auteursrecht? En geldt de overdracht enkel voor België of ook voor andere landen, voor de hele EU of zelfs wereldwijd? 

Vergoeding 

Per exploitatiewijze moet eveneens de vergoeding worden bepaald. De vergoeding kan worden bepaald door middel van een forfaitair bedrag of een proportionele vergoeding (bijv. een welbepaald percentage op de netto-ontvangsten). Beide partijen kunnen op dit vlak vrij onderhandelen.

Exploitatieplicht

Als je exploitatierechten krijgt via overdracht of licentie, dan heb je ook een verplichting om dat werk daadwerkelijk te exploiteren. Dat wil zeggen dat je redelijke inspanningen verricht om het werk te gebruiken in overeenstemming met de afspraken die je gemaakt hebt.

Nog onbekende exploitatievormen 

Als kunstenaar kan je in de overeenkomst geen rechten overdragen voor nog onbekende exploitatievormen. Dat zijn technieken die op het ogenblik van het sluiten van het contract nog niet bestonden. In de jaren 80 bijvoorbeeld waren de DVD en het internet nog onbestaande. De producent die de rechten hiervoor later wenst te verkrijgen, zal dan opnieuw aan tafel moeten gaan zitten met de auteur. 

Voorbeeld: de Britse producer en DJ Kieran Hebden (Four Tet) bereikte in juni 2022 een akkoord met het label Domino Records over de 50/50 verdeling van inkomsten verbonden aan streaming van een aantal van zijn albums. Hij ondertekende in 2001 een contract met dat label. In het contract werd bepaald dat hij een percentage van 18% van de royalties op de fysieke verkopen zou krijgen. Domino had die bepaling gebruikt om datzelfde percentage van 18% ook te gebruiken voor streams en downloads. Four Tet vocht die praktijk aan omdat het volgens hem niet correct was om die bepaling zomaar toe te passen op deze nieuwe evolutie. De zaak werd uiteindelijk minnelijk geregeld en kwam dus niet voor een rechtbank, maar kan niettemin de discussie over royalties in het digitale tijdperk verder vormgeven.

Toekomstige werken 

Rechten betreffende toekomstige werken overdragen kan slechts voor een beperkte tijd en voor zover het genre waarop de overdracht betrekking heeft, bepaald is. 
 
Een producent kan bijvoorbeeld bedingen dat de auteur-regisseur voor hun volgende komische film (genre) opnieuw met hen zal samenwerken als deze bijv. binnen de vijf jaar wordt gemaakt.

Bijkomende verplichtingen voor exclusieve exploitatiecontracten

Als je je rechten exclusief hebt overgedragen of in licentie gegeven, dan voorziet de wet een aantal onvervreemdbare rechten, waarvan je dus niet contractueel kan afwijken (als dat toch gebeurt, dan mag je die bepalingen voor niet-geschreven beschouwen en dus negeren):

  • Je behoudt altijd het recht op een passende en evenredige vergoeding. Je kan bovendien een bijkomende vergoeding vragen als zou blijken dat de oorspronkelijk overeengekomen vergoeding te laag is in vergelijking met de inkomsten die je tegenpartij uit de exploitatie van dat werk heeft gehaald. Dit moet je wel proportioneel bekijken, in functie van je bijdrage: heb je slechts een beperkte bijdrage geleverd, dan sta je veel minder sterk dan als je de enige auteur bent.
  • Je tegenpartij moet je regelmatig en minstens 1 keer per jaar informeren over het gebruik van die werken, o.a. over alle voortgebrachte inkomsten en de verschuldigde vergoeding en over de manieren waarop die gebruikt zijn (hierop bestaan wel een aantal uitzonderingen).
  • De persoon of organisatie aan wie de rechten werden overgedragen of in licentie gegeven, moet de exclusieve rechten binnen de overeengekomen termijn (of een redelijke termijn als er niks concreet werd overeengekomen) exploiteren. Als dat niet gebeurt, dan kan je terug controle nemen over de exploitatie van je werk, bv. door de licentie of de exclusiviteit ervan te beëindigen. Er bestaan hier wel een aantal uitzonderingen op en je moet de exploitant eerst in gebreke stellen via een aangetekend schrijven met ontvangstbewijs.  

 
Audiovisuele werken
 
Tenzij anders overeengekomen, dragen audiovisuele auteurs (regisseurs, scenaristen, …) de audiovisuele exploitatierechten (vertoning in zalen, uitzending op tv, streaming, dvd, …, maar bv. niet het recht op bewerking of remake) over aan de producent. De auteurs hebben recht op een vergoeding voor alle exploitaties. Je vindt modellen van audiovisuele productiecontracten op de site van deAuteurs en van Sabam.

Literatuur

Hier is het modelcontract voor literaire uitgave, overeengekomen tussen de Vlaamse Auteurs Vereniging (VAV) en de Groep Algemene Uitgevers (GAU).

Laatst gewijzigd: 07/01/2020 - 12:38

Modelcontract voor literaire uitgave

Bescherming van je creatie

Voorbeelddocumenten

Laatst gewijzigd: 31/01/2022 - 15:40

Voorbeeld: contract licentie bestaand werk

Voorbeelddocumenten

In het kader van een arbeidsovereenkomst

Ook in de relatie werkgever-werknemer geldt het basisprincipe van het auteursrecht: de maker van het werk of de werknemer is de oorspronkelijke auteur van het werk indien hij de originele creatie tot stand heeft gebracht. De Belgische wetgeving voorziet dus géén automatische overdracht van de auteursrechten aan de werkgever. 
 
Met betrekking tot twee categorieën van werken werd er echter wel voorzien in een weerlegbaar  vermoeden van overdracht van de rechten van de auteur-werknemer aan de werkgever, met name in het geval van: 

  • software (artikel XI.296 WER) 
  • databanken (artikel XI.187 WER) die in de niet-culturele nijverheid zijn tot stand gekomen. 

Indien de werkgever de rechten van de werknemer wenst te verwerven, zal hij bepaalde regels moeten naleven. De werkgever zorgt er best voor dat de overdracht van rechten schriftelijk wordt vast gelegd. Zo kan hij de overdracht later het beste bewijzen. De overdracht moet uitdrukkelijk zijn voorzien. Dit kan worden bepaald in de arbeidsovereenkomst, in het arbeidsreglement, in een Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO) of in een afzonderlijke overeenkomst, die specifiek betrekking heeft op de auteursrechten of meer algemeen op de intellectuele rechten van de werknemer. 
 
De algemene regels van het contractenrecht zijn in principe van toepassing. 
 
Wanneer de overdracht uitdrukkelijk is voorzien en voor zover de creatie van het auteurswerk binnen het toepassingsgebied van de arbeidsovereenkomst valt, zijn de regels minder streng: 

  • De werkgever kan de overdracht dan in vrij algemene bewoordingen omschrijven vermits er dan geen verplichting is om voor elke exploitatiewijze de vergoeding van de auteur, de reikwijdte en de duur te bepalen. 
  • Er geldt in dit geval ook geen exploitatieplicht voor de werkgever. De werkgever is vrij om te bepalen welke werken van de werknemer verder geëxploiteerd zullen worden. 
  • De werkgever beschikt dan ook over de mogelijkheid om rechten inzake de nog onbekende exploitatievormen te verwerven. 
  • De werkgever kan aan de auteur-werknemer ook vragen om de rechten op toekomstige werken te verkrijgen zonder beperking in de tijd en zonder precisering van het genre waarop de overdracht betrekking heeft. De werkgever kan van de werknemer eisen dat de rechten op alle werken die de werknemer voor hem maakt in het kader van zijn opdracht aan hem toekomen. 

De algemene principes rond exploitatie blijven wel van toepassing. Heb je auteursrechten overgedragen voor een product dat commercieel bijzonder succesvol is? Dan kan je o.b.v. het principe van de passende en evenredige vergoeding een bijkomende vergoeding vragen.

Hieronder vind je een voorbeeld van een clausule waarmee de werknemer alle rechten overdraagt. Het is uiteraard mogelijk om de overdracht te beperken qua wijze van exploitatie, periode en territorium.

Laatst gewijzigd: 06/04/2021 - 15:44

Clausule overdracht van rechten in een arbeidsovereenkomst

Auteursrechten

Voorbeelddocumenten

In het kader van een opdracht

De basisregel van het auteursrecht is ook hier van toepassing: de overdracht van rechten moet uitdrukkelijk overeengekomen worden. Er is geen automatisch vermoeden van overdracht van auteursrechten aan de opdrachtgever. De algemene regels van het contractenrecht zijn in principe van toepassing (zie hierboven). 
 
De overdracht van de vermogensrechten aan de opdrachtgever volgens de soepele modaliteiten is evenwel slechts mogelijk indien: 

  • De opdrachtgever een activiteit uitoefent in de niet-culturele sector of in de reclamewereld (bv. een reclamebureau dat aan een illustrator een opdracht geeft voor een illustratie voor gebruik in een reclamespot). 
  • Het auteurswerk bestemd is voor die activiteit (bv. een reclamebureau geeft een beeldend kunstenaar de opdracht om een beeldhouwwerk te maken voor de inkomhal: dit draagt niet bij tot de activiteit van het bureau en de soepele regels zijn hier dus niet op van toepassing).
  • En er uitdrukkelijk in de overdracht van de rechten is voorzien. 

Wanneer voldaan is aan de drie hierboven vermelde voorwaarden, zijn de regels minder streng om de auteursrechten van de auteur-opdrachtnemer te verwerven: 

  • De opdrachtgever kan de overdracht dan in vrij algemene bewoordingen omschrijven vermits er dan geen verplichting is om voor elke exploitatiewijze de vergoeding van de auteur, de reikwijdte en de duur te bepalen. 
  • Er geldt in dit geval ook geen exploitatieplicht voor de opdrachtgever. De opdrachtgever is vrij om te bepalen welke werken van de auteur verder geëxploiteerd zullen worden. 
  • De opdrachtgever beschikt dan ook over de mogelijkheid om rechten inzake de nog onbekende exploitatievormen te verwerven. 
  • De opdrachtgever kan aan de auteur-opdrachtnemer ook vragen om de rechten op toekomstige werken te verkrijgen zonder beperking in de tijd en zonder precisering van het genre waarop de overdracht betrekking heeft. 

Ook hier blijven de algemene principes rond exploitatie wel van toepassing. Heb je auteursrechten overgedragen voor een product dat commercieel bijzonder succesvol is? Dan kan je o.b.v. het principe van de passende en evenredige vergoeding een bijkomende vergoeding vragen.

Op de site van Tracks vind je modellen van contracten met fotografen.

Laatst gewijzigd: 03/12/2021 - 15:11

Overeenkomst creatie beeldend werk en licentie

Bescherming van je creatie

Voorbeelddocumenten

 

Herbekijk ons webinar over auteursrechten: hoe zit het met je auteursrechten en de bescherming van je werk? En kan je er geld mee verdienen?

Inkomsten uit auteursrechten

Ontvang je inkomsten uit auteursrechten of naburige rechten? Wist je dat voor die inkomsten een fiscaal gunstige regime bestaat? Klik hier voor meer informatie. 

1