Wat zijn collectieve beheersvennootschappen? Wat houdt dat lidmaatschap concreet in en is dit een interessante optie voor mij?

Op deze pagina helpen we je op weg met een antwoord op deze vragen.

Voor meer gedetailleerde informatie en verschillende FAQ’s kan je ook terecht op de website van de FOD Economie en op de websites van de verschillende beheersvennootschappen.

Wat zijn collectieve beheersvennootschappen?

Collectieve beheersvennootschappen innen en verdelen vergoedingen verbonden aan auteurs- en naburige rechten van hun leden. Als je auteurs- of naburig rechten hebt, dan kan je lid worden. Er bestaan (in België en wereldwijd) talloze beheersvennootschappen die verschillende (sub)sectoren vertegenwoordigen.

De meest bekende en voor de cultuursector relevante Belgische collectieve beheersvennootschappen zijn de volgende:

  • deAuteurs: voor Nederlandstalige auteurs in audiovisuele, podiumkunsten, literatuur, strip en illustratie;
  • PlayRight: voor uitvoerende kunstenaars;
  • Sabam: voor auteurs, componisten en uitgevers;
  • SACD: voor auteurs van audiovisuele werken en van podiumkunsten, met sterke focus op theater;
  • Scam: voor auteurs van audiovisuele en radiodocumentaires;
  • SEMU: uitgevers van bladmuziek en liedteksten.
  • SIMIM: voor muziekproducenten;
  • SOFAM: voor auteurs in de sector van de visuele kunsten;

Reprobel en Auvibel zijn ook het vermelden waard: zij zijn verantwoordelijk voor de reprografie, vergoeding voor de privékopie en enkele andere wettelijk geregelde vergoedingen (bv. het openbaar leenrecht voor uitlening van je werk door openbare bibliotheken of de vergoeding voor gebruik in het kader van onderwijs en wetenschappelijk onderzoek). Hun werking verschilt echter van de hierboven genoemde organisaties: enkel collectieve beheersvennootschappen kunnen lid worden, maar als je zelf geen lid bent van zo'n beheersvennootschap, kan je als individu ook wel bij die vennootschappen aankloppen om die vergoedingen te vragen.

Hier vind je een volledig overzicht.

Wat houdt lidmaatschap in?

Door lid (vennoot) te worden, doe je een zgn. fiduciaire overdracht van het beheer van de vermogensrechten verbonden aan jouw auteurs- of naburige rechten. De collectieve beheersvennootschap beheert die rechten dan in jouw naam en voor jouw rekening. Zij zal bepaalde vergoedingen voor het gebruik daarvan innen en aan haar leden uitbetalen.

De wetgever heeft collectieve beheersvennootschappen aan verschillende verplichtingen onderworpen (bv. de verplichting om leden en gebruikers niet-discriminerend te behandelen). Ze zijn ook onderworpen aan controle door de FOD Economie.

Is lidmaatschap iets voor jou?

Het is jouw keuze om je al dan niet aan te sluiten en het beheer van je rechten geheel of gedeeltelijk over te dragen. Er geldt geen verplichting om dit te doen. Lidmaatschap doet ook geen auteurs- of naburige rechten ontstaan: die rechten ontstaan immers automatisch.

Er zijn wel verschillende voordelen verbonden aan lidmaatschap:

  • Efficiënte inning van je rechten: als je lid wordt, moet je zelf niet meer controleren of je werk zonder jouw toestemming wordt gebruikt. Het zal in de praktijk vaak moeilijk of onmogelijk zijn voor jezelf om na te gaan waar je werken allemaal gebruikt worden. Een beheersvennootschap neemt die rol over en stelt een catalogus en gestandaardiseerde licenties ter beschikking om het gebruik van de rechten efficiënt te regelen.
  • Enige manier om bepaalde vergoedingen te krijgen: lidmaatschap van een beheersvennootschap is soms de enige manier om een vergoeding te krijgen omdat de wetgever de inning van bepaalde rechten daaraan heeft voorbehouden. Voorbeeld: producenten en uitvoerende kunstenaars van een muziekopname kunnen het openbaar afspelen van die opname niet verbieden, maar krijgen in ruil wel een billijke vergoeding. De inning van die rechten is voorbehouden aan collectieve beheersvennootschappen die die partijen vertegenwoordigen (PlayRight en SIMIM). De beheersvennootschappen verdelen vervolgens die rechten onder hun leden, aan de hand van vastgelegde criteria die je op de websites van de verschillende organisaties terugvindt. Op de website van Vi.be kan je meer info vinden over de billijke vergoeding.
  • Internationaal netwerk: de beheersvennootschappen zijn lid van een internationaal netwerk van beheersentiteiten. Binnen dat netwerk regelen die organisaties de inning van rechten voor het gebruik van beschermde werken in het buitenland. Als je werk vaak in het buitenland wordt gebruikt, dan kan een collectieve beheersvennootschap de inning van die rechten voor jou regelen.
  • Andere vormen van ondersteuning: beheersvennootschappen bieden ook andere vormen van ondersteuning aan, zoals juridisch advies en financiële ondersteuning of gezamenlijke onderhandelingen. Op de websites vind je alle informatie over de voordelen verbonden aan lidmaatschap terug.

Hou er wel rekening mee dat lidmaatschap ook voorwaarden met zich meebrengt:

  • Ter compensatie van de werkingskosten die de beheersvennootschappen dragen, betaal je een commissie op de inning van de rechten.
  • Aansluiten bij een beheersvennootschap brengt ook een zeker verlies van controle met zich mee: het is mogelijk dat een partij die jouw goedkeuring heeft om je werk te gebruiken, toch nog een licentie moeten aankopen bij jouw beheersvennootschap. De voorwaarden en mandaten verschillen van beheersvennootschap tot beheersvennootschap en we adviseren daarom om telkens goed de voorwaarden van lidmaatschap te begrijpen voordat je lid wordt. Als er zaken onduidelijk zijn, aarzel dan niet om dit concreet na te vragen bij de beheersvennootschappen.
  • Lidmaatschap is exclusief: dat wil zeggen dat je voor het beheer van de rechten die je aan hen toevertrouwt enkel een beroep kan doen op die vennootschap en niet nog een extra vennootschap kan inschakelen of zelf in eigen beheer dezelfde rechten kan innen. Het is wel mogelijk om een voorbehoud te maken m.b.t. bepaalde landen of categorieën van werken, rechten of exploitatiewijzen (en die dus niet over te dragen).

Op de websites van de verschillende beheersvennootschappen vind je meer informatie terug over lidmaatschap en de daaraan verbonden voorwaarden.

1