Werk je als cultuurwerker in verschillende lidstaten van de EU? Kijk goed na waar je sociale bescherming opbouwt.  

Bij werk over de grenzen heen, kom je bij een professionele tewerkstelling in aanraking met de sociale regels van een land. In ieder land van de EU waar je werkt, bouw je potentieel sociale bescherming op na het betalen van sociale bijdragen.  

Net zoals in België het geval is, bouw je via die bijdragen sociale rechten op in de vorm van een pensioen, een werkloosheidsuitkering, gedekt zijn bij arbeidsongeschiktheid, vakantiegeld enz. 

Bij internationaal werken draag je afhankelijk van je situatie aan verschillende stelsels bij (zowel in het land waar je gewoonlijk werkt als in het buitenland). Als algemeen principe geldt wel dat je maar onderworpen bent aan het sociale zekerheidsstelsel van 1 land.  

Welke landen?

De regels over het toepasselijke sociale zekerheidsstelsel binnen de EU zijn van toepassing op de landen van de Europese Economische Ruimte (EER) + Zwitserland. Tot de EER behoren alle lidstaten van de EU, Liechtenstein, Noorwegen en Ijsland. 

Aan welk sociale zekerheidsstelsel ben je dan onderworpen? 

De EU heeft regels opgesteld om bij internationaal werken vast te stellen waar je sociaal verzekerd bent.  

De regels hangen af van hoe je werkt: 

  1. Via een detachering 

  2. Via een overdracht naar een andere lidstaat

  3. Bij een gelijktijdige tewerkstelling 

1. Via een detachering

Bij een detachering word je door een Belgische werkgever tijdelijk uitgezonden naar een ander EU-land om aan de slag te gaan bij een buitenlandse werkgever. Die Belgische werkgever kan een SBK zijn als je werkt via een interimcontract.  

Je blijft onderworpen aan het sociale zekerheidsstelsel van het land waar je gewoonlijk werkt en van waaruit de detachering plaatsvindt. Bij een detachering vanuit België, blijf je aan Belgische sociale zekerheid onderworpen. 

Formaliteiten als werknemer 

Een detachering als werknemer kan onder de volgende voorwaarden: 

  • Je bent minstens 30 dagen onderworpen aan de Belgisch sociale zekerheid. 

  • Je wordt voor maximum 12 maanden uitgezonden (verlengbaar met 12 maanden tot 5 jaar). Om een verlenging te krijgen vraagt de Belgische werkgever het akkoord van de RSZ

  • Je blijft onder het gezag werken van de detacherende (Belgische) werkgever (bijvoorbeeld de mogelijkheid om te oordelen over ontslag en verloning). 

De Belgische werkgever stelt de RSZ op de hoogte van de detachering naar het buitenland en vraagt een A1 formulier aan. Dit document bevestigt de detachering en dat je aan de Belgische sociale zekerheid bent onderworpen.    

Voorbeeld

Een Belgische technicus is vast in dienst bij een Belgisch theatergezelschap. Voor een opdracht van 2 maanden gaat de technicus via een detachering aan de slag bij een Portugees gezelschap. De Belgische werkgever zal voor de technicus een A1 aanvragen. De Belgische sociale zekerheid blijft van toepassing. 

Formaliteiten als zelfstandige 

Een detachering als zelfstandige kan onder de volgende voorwaarden: 

  • Je bent als zelfstandige verzekerd in België en voorafgaand aan de opdracht onderworpen aan de Belgische sociale zekerheid. 

  • Je uitoefent tijdens de detachering gelijkaardige activiteiten uit.  

  • Je kan jezelf detacheren voor een periode van maximum 2 jaar (verlengbaar). 

Als zelfstandige vraag je ook een A1-formulier aan waarmee je aantoont dat je onderworpen bent aan Belgische sociale zekerheid. De aanvraag doe je bij de RSVZ. Je blijft sociale bijdragen in België betalen. 

2. Via een overdracht naar een andere lidstaat

Het sociale zekerheidsstelsel van het land waar je werkt is van toepassing.

Je kan opgebouwde sociale rechten 'meenemen' naar je oorspronkelijke werkland binnen de EU. Op die manier kan je bijvoorbeeld opgebouwde rechten in de werkloosheid meenemen. Je bewijst opgebouwde rechten in het buitenland via een U1-formulier. Dit formulier vraag je aan bij de bevoegde dienst inzake Sociale Zekerheid van het land waar je gewerkt hebt.

3. Bij een gelijktijdige tewerkstelling

Bij werk voor verschillende opdrachtgevers in het buitenland, val je onder de regeling van de gelijktijdige tewerkstelling. 

Dit is zo wanneer je structureel, voorspelbaar en repetitief in verschillende lidstaten werkt. 

Je kan voor jezelf de oefening maken of dit het geval is aan de hand van je arbeidspatroon van de laatste 12 maanden. Breng al je professionele prestaties, contracten en uitgevoerde opdrachten in kaart. Bij de beoordeling houd je geen rekening met opdrachten die ad hoc zijn en max. 5 % van je totale werkzaamheden bedragen. 

Bij werk in verschillende lidstaten, bepaal je het toepasselijke sociale zekerheidsstelsel aan de hand van een aantal elementen: 

  1. De duur van de tewerkstelling 
  2. Je woonplaats 
  3. De contractuele structuur van de tewerkstelling 

Op basis van deze elementen kijk je welk scenario van toepassing is: 

1.    Werk je een substantieel gedeelte van je werk in je woonland, dan is de wetgeving van het woonland van toepassing, ongeacht waar de andere werkgevers zich bevinden.  

Wanneer werk je een substantieel gedeelte? 

  • Als je minstens 25% van je arbeidstijd (binnen de EU) in je woonstaat werkt, en/of  

  • Als je minstens 25% van je bezoldiging verdient je woonstaat. 

Voorbeeld

Een circusartiest woont in België, verricht een substantieel deel van de arbeidstijd in België. De circusartiest treedt ook op in Frankrijk en Duitsland. Belgische sociale zekerheid blijft van toepassing.   

2.    Werk je geen substantieel deel van je arbeid in je woonland, dan gelden de volgende regels: 

  • Werk je voor één of meer werkgevers in 1 lidstaat, dan is de wetgeving van de lidstaat waar de werkgever(s) is/zijn gevestigd van toepassing. 

Voorbeeld

Een Belgische podiumkunstenaar werkt voor een Belgisch gezelschap en werkt via deze Belgische werkgever in verschillende lidstaten. Hij treedt op in België (20%), Italië (30%) en Duitsland (50%). De Belgische sociale zekerheid is van toepassing omdat de werkgever in België is gevestigd. 

  • Werk je voor twee of meer werkgevers, waarvan 1 gevestigd buiten je woonstaat. Dan zal het recht van het land buiten de woonstaat van toepassing zijn. 

Voorbeeld

Een Belgische danseres werkt voor verschillende werkgevers in België (20%) en Nederland (80 %). Zij is onderworpen aan de Nederlandse sociale zekerheid. 

  • Werk je voor twee of meer werkgevers, gevestigd in meerdere lidstaten, waarvan minstens twee buiten de woonstaat, dan is de wetgeving van de woonstaat van toepassing. 

Voorbeeld

Een Nederlandse danseres werkt voor verschillende werkgevers in Nederland (20%), België (30 %), Spanje (20 %) en Duitsland (30 %). Indien zij in alle landen tewerkgesteld wordt als werknemer, zal zij onderworpen zijn aan de Nederlandse sociale zekerheid. 

  • Als de werkgever in een derde staat is gevestigd, dan is de wetgeving van het woonland van de werknemer van toepassing. 

Voorbeeld

Een Belgische acteur werkt tijdelijk in Marokko. De Belgische sociale zekerheid blijft van toepassing. 

3.   Werk je als zelfstandige in verschillende lidstaten dan ben je sociaal verzekerd in je woonland als je daar een substantieel deel van je activiteiten uitoefent (minstens 25 %). Als dit niet zo is dan kijk je naar het land met het centrum van je belangen. 

4.   Als je in verschillende lidstaten zowel werkt als zelfstandige en als werknemer dan ben je sociaal verzekerd in het land waar je werkt als werknemer. 

Er nog niet uit?

Ben je niet zeker onder welk sociale zekerheidsstelsel je valt?  

Je kan steeds contact opnemen met de RSZ en vragen om een afwijkend akkoord te sluiten (artikel 16, lid 1 Verordening 883/2004). In dat akkoord staat opgenomen onder welk sociale zekerheidsstelsel je valt (zelfs als je niet aan de voorwaarden voldoet).  

Contactgegevens RSZ Internationaal: RSZ, Directie Internationale Betrekkingen, via tel. 02 509 59 59 

Opgelet: impact in een andere lidstaat werken 

Wanneer je werkt via een buitenlandse arbeidsovereenkomst betaal je buitenlandse sociale bijdragen en bouw je potentieel sociale rechten op in dat land. De in een ander land opgebouwde rechten blijven gelden en kan je soms meenemen naar België. Dit kan interessant zijn in de opbouw van de toegang tot een kunstwerkuitkering. 

Voor meer informatie hierover kan je terecht op de site van de  RVA en de Europese Unie. 

Tools

Laatst gewijzigd: 29/10/2021 - 14:50

Checklist internationaal werken

Meer weten?

  • Filmpje van de EU Commissie over werken over de grenzen 

  • RSZ 

In ons webinar 'Internationaal werken' komt sociale zekerheid ook aan bod:

1