Interview: ‘De beste kunstenaar is er een met brood op de plank’

Interview met expert Pieter Smeets

Wanneer je bij Cultuurloket crisisbegeleiding aanvraagt, krijg je eerst een grondig intakegesprek met een van de dossierbeheerders. Zij brengen in kaart hoe je organisatie in elkaar zit, waar de noden en mogelijkheden schuilen. Afhankelijk van het resultaat van die analyse verwijzen ze je door naar een of meerdere experten. Pieter is een van hen. Na een master muziek aan het conservatorium studeerde hij management. Later ging hij aan de slag bij VOKA en richtte hij het Keramiek Centrum Limburg op. Met Moove Forward begeleidt hij vandaag andere ondernemers. ‘Artiesten leren niet om te bestaan in een gewoon economisch model. Dat was mijn frustratie aan het conservatorium. Nu ik voor Cultuurloket mensen uit de cultuursector begeleid, valt me op dat de financiële ongeletterdheid nog altijd aan de grote kant is. En dat terwijl het allemaal niet complex hoeft te zijn: men heeft het je gewoon nooit bijgebracht. Ik merk gelukkig dat veel kunstenaars en organisaties heel wat laaghangend fruit hebben, waardoor we snel kunnen schakelen en hen echt kunnen helpen.’

Op dit ogenblik heeft Pieter ongeveer tien dossiers voor crisisbegeleiding onder zijn hoede. ‘Ik help organisaties met strategische zaken - dus om hun businessmodel op punt te zetten - en ik bekijk de financiële kant van de zaak. Vaak zijn die twee componenten aan elkaar gekoppeld.’ Pieter krijgt van kunstenaars al eens te horen dat ze wel degelijk kunstenaars zijn, dus net niet kiezen voor marketing of een louter commerciële ingesteldheid. ‘Dat klopt natuurlijk’, beaamt hij. ‘Maar je moet wel kunnen benoemen wat je doet, wie daarvoor je klant is en hoe je die klant kunt bereiken. De beste kunstenaar is er immers een met brood op de plank.’

Van de dossierbeheerders bij Cultuurloket krijgt de expert een grondige briefing, gebaseerd op dat eerste, interne intakegesprek. Daardoor kan de expert meteen ter zake komen. ‘Ik weet al waar de knelpunten zitten en op die plekjes blijf ik duwen: hoe ben je in die situatie terechtgekomen? Dan komt het neer op focussen: wat is prioritair? En vervolgens definiëren we drie of vier concrete acties: dit is je probleem, dit en dit kunnen we eraan doen. Zodra we die eerste punten kunnen afvinken, zijn de eerste meters van de berg beklommen.’

Crisisbegeleiding gaat in eerste instantie om rust brengen en perspectief geven, vindt Pieter. ‘Als het mes je financieel op de keel staat, krijg je vanzelf tunnelvisie. Je ziet alleen nog het probleem, maar de 88.000 oplossingen rond het probleem heb je niet in zicht. Een buitenstaander kan je blikveld weer verruimen.’

‘Strategie en cijfers zijn geen rocket science, we moeten de zaak aanpakken, da’s al.’ Pieter geeft het voorbeeld van een beeldend kunstenaar die een zomerresidentie met aansluitende tentoonstelling plots in rook zag opgaan. ‘De residentie, met alle inkomsten die eruit zouden volgen, verschuift naar volgend jaar. Op zich goed nieuws dat het er wel nog van zal komen, maar dat uitstel betekent wel dat er nu geen inkomsten zijn.’ In eerste instantie heeft Pieter de prijszetting van de kunstenaar in kwestie geanalyseerd. ‘Bleek dat de prijzen te laag waren, wat als bijkomend risico heeft dat je niet ernstig genomen wordt.’ Vervolgens hebben ze samen bekeken hoe er nu meteen extra inkomsten konden komen. ‘Bleek dat er heel wat afgewerkte kunstwerken waren, klaar voor verkoop. Daar konden we meteen iets mee. En tot slot hebben we een soort leasingmodel uitgewerkt. Verzamelaars die al te kennen hadden gegeven dat ze geïnteresseerd waren in een werk dat tijdens de residentie tot stand zou komen, kunnen intekenen op dat werk. Ze kopen het nu, krijgen het later, maar in afwachting krijgen ze een voorlopig werk dat wel nu al beschikbaar is.’

Om crisisbegeleiding te laten slagen, is vertrouwen nodig, wisselwerking, een bepaalde klik. ‘Anders lukt het niet. Je moet durven te vertellen waar het wringt. Of er nu 100, 10.000 of 100.000 euro op je rekening staat, ik zal er geen waarde-oordeel over vellen. Ik zal je ook niets opleggen, want als ik dat doe, zal het toch niet gebeuren. Dat geldt voor een snoepfabrikant evengoed als voor een kunstenaar. Wat we doen is proberen om samen tot bepaalde inzichten te komen. Wat is belangrijk voor jou en wat daarvan is het dringendst? Daarmee gaan we aan de slag. Die onoverkomelijke berg waar je voor staat, delen we op in bevattelijke etappes.  Creatieve ondernemers, net als ondernemers in het algemeen, maken te weinig gebruik van dit soort extern overleg. Er zullen op deze aardbol weinig mensen zijn die Kim Clijsters nog iets kunnen bijbrengen over tennis. Toch heeft ze een coach. Voor ondernemers en kunstenaars is het precies hetzelfde. Een blik van buitenaf ziet altijd meer dan jij die voortdurend met je neus op je eigen zaken zit.’

Interview door Ines Minten