Interview: ‘Ga op het probleem af, steek je niet weg.’

Een gekelderd inkomen. Schulden. Failliet gaan. Het zijn zware woorden, maar meer en meer mensen zien er zich anno 2020 mee geconfronteerd, ook in de cultuursector. De problemen negeren of uitstellen is in zulke situaties een heel menselijke reactie, maar zelden een goed idee. ‘Mijn beste raad? Neem de telefoon op als je schuldeisers bellen. Beter nog: bel hen zelf, en nog voor de vervaldag. Daarmee bereik je meer.’

Trek je bij Cultuurloket aan de alarmbel en krijg je Jan Van den Bossche aan de lijn, dan zal hij eerst de vinger op het probleem proberen te leggen: waar zit hem de crisis in jouw specifieke geval? Kun je je algemene kosten niet langer betalen en is er een andere aanpak nodig? Heeft de crisis je reserves opgeslorpt en is opnieuw opstarten daardoor moeilijk? Heb je schulden? Heb je een nieuwe zakelijke basis nodig? ‘Meestal draait het om een combinatie van zulke factoren’, legt Jan uit. ‘Het is cruciaal dat je ons je situatie heel precies uitlegt. Verzwijg je bepaalde elementen - uit gêne of omdat je denkt dat ze niet van belang zijn - dan vertraag je de weg naar de juiste oplossing alleen maar. Wat je ons ook vertelt, het blijft onder ons. De consulenten van Cultuurloket zijn verplicht om discreet te zijn.’

Vanzelfsprekend is het beter om schulden te voorkomen dan ze weg te moeten werken. ‘Vaak kun je al veel bereiken door je algemene kosten te verminderen. Een simpel voorbeeld: huur een toestel dat je niet heel vaak nodig hebt, koop het niet. Aankopen tasten je liquiditeit aan én vragen stockeringsruimte. Door te huren bespaar je dus twee keer.’ Activiteiten waarop je geen winst maakt, laat je beter schieten. Misschien zijn er wel dingen die eenvoudiger kunnen... ‘Sommige kunstenaars en andere creatieven vragen ook gewoon te weinig loon voor hun werk. Velen rekenen alleen hun tijd en materialen aan. Maar je overhead - je algemene kosten - en  je winst moet je ook in rekening brengen. Een beeldend kunstenaar die zijn werk via een galerie verkoopt, moet in zijn prijszetting bijvoorbeeld rekening houden met de 50% die de galerie op de verkoopprijs vraagt.’ Ook de waardering van je werk speelt mee. ‘Ik kende een kunstenaar die zijn werkjes verkocht voor 100 euro. Ik raadde hem aan er 300 voor te vragen. De eerste tentoonstelling met die prijzen was volledig uitverkocht. Met te lage prijzen oogst je minder respect en waardering. Zo werkt het evengoed.’ 

Wat als je toch schulden maakt en die niet langer kunt afbetalen? Ook dan begint het met die op een rij te zetten: om welke schulden gaat het? Over welke sommen spreken we? ‘In de cultuursector vallen die getallen vaak nog mee. De meeste kunstenaars en andere creatieven hebben geen torenhoge kosten. Meestal begint het met de huur die niet betaald kan worden, de rekeningen voor internet en elektriciteit die blijven liggen, de sociale bijdragen die in het gedrang komen…’ 

Er zijn verschillende soorten schuldeisers. De zogenaamde bevoorrechten moet je altijd eerst zien te betalen: de belastingen, de sociale zekerheid, de huishuur... ‘Vervolgens zijn er de leveranciers die je kunnen afsnijden van hun diensten: betaalt een zelfstandige elektriciteit en water via zijn zaak, dan kunnen die afgesloten worden. Dat soort zaken moet je vooral proberen te voorkomen’, benadrukt Jan. ‘Zie je dat je op het eind van de maand je elektriciteitsfactuur niet zult kunnen betalen, neem dan contact op met de leverancier en leg het uit. Hou altijd contact met schuldeisers: vaak valt uitstel te regelen. Een schuldeiser wil zijn geld liever later dan niet, en zal niet snel procederen voor 500 euro. Onderhandel dus, maar doe nooit loze beloften.’ 

Vaak gaan schulden gepaard met uitblijvende betalingen van je eigen opdrachtgevers. In zulke gevallen geldt hetzelfde: ‘Onderhandel en stel een afbetalingsplan voor. Zodra er een stuk is betaald, kan de factuur ook niet meer betwist worden.’ 

In al dat soort zaken, ook de meer complexe gevallen, ondersteunt Cultuurloket zijn cliënten. Een externe bemiddelaar die alle mogelijkheden op zijn duimpje kent, bereikt meer dan wanneer je alles in je eentje probeert te regelen. ‘Ik heb nu toch al voor enkele cliënten succesvol kunnen bemiddelen. Voor hen hebben we haalbare plannen voor afbetaling bedongen, bepaalde contracten heronderhandeld enzovoort.’ 
 

In alle sectoren zijn er momenteel organisaties en bedrijven die het echt niet meer redden. ‘We krijgen telefoons van mensen die aangeven te willen stoppen omdat ze het niet meer zien zitten in hun sector. Er zijn er die succesvol kunnen doorstarten en andere voor wie een deeltijdse job in een andere sector momenteel de beste oplossing blijkt.’ En af en toe is faillissement de enige of beste optie. ‘Mensen zijn bang voor faillissement. Maar een faillissement is geen schande. Soms is het beter failliet te gaan en zo verschoond te worden van je schulden dan om zeven jaar lang vast te zitten aan een wurgend schuldbemiddelingsprogramma. Ik zeg het dus nog een keer: wacht niet te lang, ga op je problemen af: het is je beste kans op een goede oplossing.

Ines Minten