Nieuwe wet auteursrechten: aanpassing van de regels aan de nieuwe digitale realiteit

De wet bevat een aantal belangrijke vernieuwingen, die we hieronder kort toelichten. Ze vormt grotendeels de omzetting van een Europese Richtlijn naar Belgisch recht. Een uniek gegeven is echter dat bepaalde online platformen voortaan een rechtstreekse vergoeding moeten betalen aan auteurs en uitvoerende kunstenaars voor gebruik van hun werk op die platformen.

Specifiek aansprakelijkheidsregime voor online content-sharing platformen

Er komt een specifiek regime voor ‘verleners van een onlinedienst voor het delen van content’. Dat zijn online platformen die winst nastreven en wiens belangrijkste doelstelling is om door gebruikers geüploade content te ordenen, te promoten en toegankelijk te maken voor het publiek. Voorbeelden hiervan zijn: Instagram, TikTok, YouTube, Twitch, Facebook … Streamingplatformen zoals Spotify, Netflix of Apple Music vallen niet onder deze definitie.

Er wordt nu uitdrukkelijk bevestigd dat deze platformen toestemming moeten hebben van de rechthebbenden om beschermde werken publiek te delen. Als die toestemming er is, dan dekt die automatisch ook het uploaden en delen door de gebruikers van het platform. Als men daarentegen geen toestemming heeft, dan moet het platform stappen ondernemen om te voorkomen dat die content wordt geüpload of ervoor zorgen dat deze content verwijderd wordt. Als het dat niet doet, dan loopt het platform het risico om zelf aansprakelijk te zijn voor het gedrag van haar gebruikers.

Rechtstreekse vergoedingsplicht voor online platformen

Een vrij uniek gegeven is dat de Belgische wet bepaalde online platformen een rechtstreekse vergoedingsverplichting oplegt. Het gaat hierbij om de volgende platformen:

• De hierboven besproken online content-sharing platformen.
• Streamingplatformen met abonnementformules, zoals Spotify, Netflix, Apple Music…

Er zijn een reeks uitzonderingen voorzien. Belangrijk is bv. dat de platformen winst moeten nastreven. Niet-commerciële platformen zijn dus niet gevat. Ook platformen die werken met transacties vallen hier niet onder. Dat zijn bv. platformen waar je een som betaalt voor de aankoop of de huur van een audiovisueel werk.

Het rechtstreekse vergoedingsrecht is niet overdraagbaar en is van toepassing wanneer een auteur of uitvoerend kunstenaar het recht op mededeling aan het publiek door die online platformen heeft overgedragen. De vergoeding wordt enkel uitbetaald aan collectieve beheersvennootschappen die auteurs of uitvoerende kunstenaars vertegenwoordigen. Je moet dus lid worden om hierop recht te hebben.
Ook hier zijn de modaliteiten nog niet duidelijk. Concreet zullen de beheersvennootschappen onderhandelen met de platformen om die modaliteiten af te spreken.

Als auteur of uitvoerend kunstenaar kan je je voortaan beroepen op een betere bescherming wanneer je je exclusieve rechten voor de exploitatie van je werk hebt overgedragen of in licentie gegeven:

• Je behoudt het recht op een passende en evenredige vergoeding. Je kan bovendien een bijkomende vergoeding vragen als blijkt dat de oorspronkelijk overeengekomen vergoeding onevenredig laag zou zijn in vergelijking met de inkomsten.
• De persoon of organisatie aan wie je de rechten hebt overgedragen moet regelmatig en minstens één keer per jaar informeren over het gebruik van de werken. Dit houdt o.a. in dat ze informatie moeten geven over de manieren waarop ze die werken exploiteren, alle voortgebrachte inkomsten en de verschuldigde vergoeding. (Hierop bestaan wel een aantal uitzonderingen.)
• De exclusieve rechten moeten binnen de overeengekomen termijn geëxploiteerd worden. Zoniet kan je die rechten terug opeisen.

Deze rechten kan je contractueel niet afstaan: contractuele bepalingen die daar tegenin gaan, zijn nietig. 

Ben je een persuitgever gevestigd in de EU? Nu geniet je een afzonderlijk naburig recht op online perspublicaties.

Het recht houdt in dat mensen en organisaties die online persartikelen wensen te reproduceren, de goedkeuring van de uitgever nodig hebben. Ook hierop zijn verschillende uitzonderingen van toepassing. Hyperlinks naar een artikel of het gebruik van losse woorden of zeer korte fragmenten zijn bijvoorbeeld nog steeds toegelaten.

Als een werk auteursrechtelijk beschermd is, dan heb je toestemming nodig voor het gebruik ervan. Op die regel bestaan echter verschillende uitzonderingen, zoals bijvoorbeeld het recht op parodie. De nieuwe wet voegt hier een aantal uitzonderingen aan toe:

1. voor tekst- en datamining-technologieën;
2. ter illustratie bij onderwijs in de digitale omgeving;
3. voor het behoud van cultureel erfgoed;
4. wanneer dit noodzakelijk zou zijn voor de openbare veiligheid of het goede verloop van administratieve, parlementaire of gerechtelijke procedures.

Ten slotte is er nu ook een regime voor het toegankelijker maken van beschermde content die niet meer in de handel beschikbaar is. Deze uitzondering moet het culturele erfgoedinstellingen eenvoudiger maken om hun collecties te digitaliseren.